پژوهش های زبانشناختی قرآن

مقاله علمی فارسی

1. ساختارشناسی سوره مبارکه فتح در پرتو بلاغت سامی با تأکید بر تقسیم قرآن به 555 واحد موضوعی (رکوعات)

احمد زارع زردینی؛ کمال صحرایی اردکانی؛ صدیقه جنتی فیروزآبادی

دوره 10، شماره 1 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 1-18

http://dx.doi.org/10.22108/nrgs.2020.124200.1559

چکیده

ساختار چینش آیات در سوره‌های قرآن، از دغدغه‌های قرآن شناسان بوده است. این مسئله در نگاه کلامی با تعابیر توقیفی - اجتهادی و ازنظر تاریخی با تعابیر اصالت (صیانت) - تحریف و از نگاه زیبایی شناسی به تعبیر تناسب ... بیشتر ساختار چینش آیات در سوره‌های قرآن، از دغدغه‌های قرآن شناسان بوده است. این مسئله در نگاه کلامی با تعابیر توقیفی - اجتهادی و ازنظر تاریخی با تعابیر اصالت (صیانت) - تحریف و از نگاه زیبایی شناسی به تعبیر تناسب / عدم تناسب آیات بررسی شده است. در دهه اخیر، این مسئله با رویکرد مطالعات متن‌شناسی دنبال شده است. در این میان، یکی از دست‌آوردهای مطالعات متن‌شناسی تاریخی، بلاغت سامی است که سبک کهن در تألیف متون بر پایۀ تقارن است. مطابق بلاغت سامی، متون براساس مجموعه‌ای پیچیده از تقارن‌ها در سطوح مختلف متن بنا شده‌اند. این مطالعات در آغاز با مطالعات عهدین، شروع و با مطالعات انسانشناسی فرهنگی تأیید شد. در گام بعد، به این الگو به‌عنوان سبک تألیف آیات قرآن توجه شده است. هدف نوشتۀ حاضر، آزمون این الگو در سوره مبارکه فتح با روش تحلیل بلاغی است. برای تعیین بخش‌های متن این سوره از الگوی تقسیم‌بندی رکوعات قرآنی استفاده شد که بر اساس آن، محدودۀ ابتدا و انتهای رکوعات این سوره عبارت‌اند از آیات: 1-10؛ 11-17؛ 18-26؛ 27-29. یافته‌ها نشان می‌دهند ساختار بیان مطالب در سوره مبارکه فتح به این صورت است که ابتدا عناوین موضوعات سوره در رکوع اول به‌صورت مختصر بیان می‌شوند: بشارت و امتنان فتح مبین به پیامبر(ص) و مواهب اعطایی به پیامبر(ص) در سایۀ فتح مبین، آثار فتح مبین برای مؤمنان بیعت‌کننده با پیامبر(ص)، پیامدهای فتح مبین برای دشمنان پیامبر اکرم(ص)؛ سپس به‌ترتیب معکوس، این عناوین در سه رکوع بعدی توضیح داده می‌شوند. از نتایج این پژوهش، ایجاد زمینۀ مناسب برای فهم بهتر سوره، شناخت و تبیین بهتر ساختار متنی سوره‌های قرآن کریم و نیز نشان‌دادن ظرفیت رکوعات قرآنی در فهم بهتر و شناخت دقیقتر ساختار بیانی قرآن کریم‌اند.

مقاله علمی فارسی

2. نقش ساختاری و معنایی «رأی» در پندارشکنی‌های قرآن کریم

محسن نیل فروش زاده؛ مهدی مطیع؛ محمدرضا حاجی اسماعیلی

دوره 10، شماره 1 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 19-42

http://dx.doi.org/10.22108/nrgs.2021.124005.1556

چکیده

پندارشکنی و تصحیح افکار و اندیشة انسان‌ها یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های کتب آسمانی است. قرآن کریم به‌عنوان جامع و کامل‌ترین متن وحیانی، در تعداد کثیری از آموزش‌های الهی خود، نسبت به بسیاری از اندیشه‌ها ... بیشتر پندارشکنی و تصحیح افکار و اندیشة انسان‌ها یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های کتب آسمانی است. قرآن کریم به‌عنوان جامع و کامل‌ترین متن وحیانی، در تعداد کثیری از آموزش‌های الهی خود، نسبت به بسیاری از اندیشه‌ها و توهم‌های غلط بشری انتقاد داشته و با واژه‌ها و عبارات و ساختارهای گوناگون کلامی و ادبی سعی در تغییر چنین گمان‌های باطل و گسست خیال‌های موهومی داشته که به‌مرور زمان و در طول سال‌ها (به دلایل مختلف) برخلاف حقایق جهان هستی، در ذهن‌ها شکل گرفته و عامل شقاوت و نگون‌بختی انسان‌ها شده است. این ساختارها و واژه‌ها در عین تنوع، هرکدام مأموریت و وظیفه‌ای خاص برای اصلاح اندیشه‌ها به عهده دارند. در این مقاله، با استفاده از روش شناخت معنا و تحلیل ساختاری، خانوادۀ واژۀ پندارشکن «رَأیَ» بررسی شد و نتایجی به دست آمدند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: شناسایی گونه‌های «أ لَم‌تَر و أ لَم‌یَر و أَرَأَیتَ و أَرَأَیتم و أوَلایرَوْن و أ لَم‌تَروا و هَل‌تَری و لَوْ‌تَری» بوده که در 98% این آیات، پندارشکنی با استفاده از آموزش غیرمستقیم انجام شده که در 71% آنها از آموزش با واسطۀ بیانی پیامبر اسلام(ص) استفاده شده است. لحن و نوع گویش در این گروه از آیات و آیات هم‌سیاق آنها در 87% موارد، گویش انتقادی و توبیخی شدید است و به نظر می‌رسد مخاطب گمراه و معاند این آیات که عموماً مشرکان و کافران‌اند، در پندارهای سقیم خود و پیروی جاهلانه از عادات گذشتگان خود پافشاری کرده‌اند؛ ازاین‌رو، قرآن کریم با لحن تهدید درصدد تأثیرگذاری بیشتر و ایجاد تنبه در اذهان آنها است و درمجموع در این آیات، اصل موضوعات مطرح‌شده برای افراد، بسیار روشن و واضح بوده و به دانستن و آگاهی خاص و پیچیده‌ای نیاز نبوده و درک‌پذیر است؛ اما باوجود بدیهی‌بودن حقیقت، گمراه و متوهم شده‌اند.

مقاله علمی فارسی

3. تأثیر بافت زبانی در گزینش باهم‌آیی واژگان قرآن کریم «مطالعۀ موردی سوره ابراهیم(ع)»

علیرضا روستایی؛ علی اصغر روان شاد

دوره 10، شماره 1 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 43-60

http://dx.doi.org/10.22108/nrgs.2021.125953.1605

چکیده

«بافت زبانی» متنی است که از پیوند بین واژگان به وجود می‌آید و کلمه‌ها ازطریق کاربرد در این بافت، معنا پیدا می‌کنند. «باهم‌آیی» همنشینی هدفمند واژگان در بافت زبانی متن است که در شکل‌دهی نظام ... بیشتر

مقاله علمی فارسی

4. بررسی و نقد راهکارهای ترجمۀ ابهام در قرآن کریم به زبان فارسی و چینی (ابهام واژگانی و دستوری به‌عنوان نمونه)

احمدرضا آریان؛ محمد رحیمی خویگانی

دوره 10، شماره 1 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 61-78

http://dx.doi.org/10.22108/nrgs.2021.124372.1565

چکیده

ترجمۀ ابهام‌‌، به‌ویژه ابهام‌های قرآن به‌عنوان یک متن مقدس همیشه کار سختی است؛ زیرا سبک و شیوۀ ابهام قرآنی خالی از خلل و در عین سازواری و بلاغت است. در مقالۀ پیش رو با بررسی چگونگی ترجمۀ ابهام به دو ... بیشتر

1. تبارشناسی واژه قرآنی «صلاه»

وصال میمندی؛ شکوفه شریفی‌فر

دوره 6، شماره 1 ، بهار و تابستان 1396، ، صفحه 69-86

http://dx.doi.org/10.22108/nrgs.2017.21524

چکیده

قرآن ریسمان محکم الهی، وسیله ایمنی‌بخش و حجت خدا بر مخلوقات است. خداوند پیمان عمل‌کردن به قرآن را از بندگان خود گرفته است. عمل به دستورات این کتاب مقدّس در سایه فهم معانی آن امکان‌پذیر است. فهم و دریافت ... بیشتر

2. معناشناسی «فؤاد» در قرآن کریم

مهدی حسن زاده؛ سیدمحمد مرتضوی

دوره 5، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1395، ، صفحه 105-114

http://dx.doi.org/10.22108/nrgs.2016.21128

چکیده

واژۀ «فؤاد» یکی از مهمترین مفاهیم قرآنی است که نظر و تدبّر هر اندیشمند قرآنی را به خود جلب میکند. این واژه تاکنون بهرغم تلاشهای برخی لغویون، مفسرین و علما، با رویکرد معناشناسانه بررسی ... بیشتر

3. افشای طرح‌های ایجاد فتنه در قرآن کریم

شهاب الدین ذوفقاری؛ محمد جواد جاوری

دوره 1، شماره 1 ، بهار و تابستان 1391، ، صفحه 23-48

چکیده

واژه «فتنه» عموماً تداعی‌گر سلسله تدابیر و اقداماتی است که به منظور ایجاد تفرقه و نفاق میان دو فرد و یا اجتماع انجام میشود. بر این اساس میتوان، اقدامات داخلی و خارجی در جهت به هم زدن وحدت دینی ... بیشتر

4. تغییر معنایی واژگان در قرآن کریم

قاسم بستانی

دوره 4، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1394، ، صفحه 37-58

چکیده

زبان یک پدیده زنده و متحوّل بوده و بسیار پیش آمده که بر اثر عواملی، از جمله تحولات زمانی و مکانی و فرهنگی، ساختار زبان به‌طور کلییا بخشی از آن عناصر آن از جمله واژگان آن، تغییراتی را بپذیرد. زبان عربی ... بیشتر

5. معناشناسی واژه کتاب در قرآن بر پایه روابط همنشینی

مهدی لطفی؛ سمانه میرسعیدی

دوره 4، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1394، ، صفحه 137-158

چکیده

واژه «کتاب»، یکی از مفاهیم اساسی قرآن‌ است که از دیرباز مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده‌است. این واژه 231 مرتبه در قرآن ذکر‌شده و در هم‌نشینی با واژه‌های کلیدی همچون قرآن، حق، امام و حکمت قرار‌گرفته‌است. ... بیشتر واژه «کتاب»، یکی از مفاهیم اساسی قرآن‌ است که از دیرباز مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده‌است. این واژه 231 مرتبه در قرآن ذکر‌شده و در هم‌نشینی با واژه‌های کلیدی همچون قرآن، حق، امام و حکمت قرار‌گرفته‌است. کاربرد وسیع این واژه در قرآن و پیوند آن با دیگر مفاهیم قرآنی، جایگاه خاص این واژه را در بین واژه‌های قرآنی و ضرورت تبیین مفهوم آن‌را روشن می‌سازد. با در نظر گرفتن روش معناشناسی به‌عنوان روشی سودمند در بررسی واژگان قرآنی، می‌توان به تبیین محورهای هم‌نشینی «کتاب» با دیگر واژه‌های قرآنی پرداخت. بررسی همنشین‌های کتاب حاکی از آن‌است که این واژه دارای سه نوع هم‌نشینی صفتی، فعلی و اسمی‌است. از هم‌نشینی بین کتاب و صفاتی همچون منیر، مبین، مسطور، کریم، عزیز، معلوم، مصدق، مکنون، حکیم و حفیظ، پنج معنای قرآن، کتب آسمانی، لوح‌محفوظ، نامه و اجل مقدّر به‌دست می‌آید. هم‌نشینی «کتاب» با سیزده فعل نیز، چهار معنای قرآن، کتب آسمانی، تورات و نامه اعمال را در بردارد. همچنین «کتاب» با پنج واژه ام، اهل، امام و رحمت و تفصیل نیز هم‌نشین شده‌است که نشان‌می‌دهد واژه «کتاب» در قرآن، در ترکیب اسمی خود دارای پنج معنای کتب آسمانی، لوح‌محفوظ، آیات‌محکم، تورات و قرآن است. مقاله حاضر با تکیه بر روش معناشناسی در‌صدد تبیین مفهوم واژه «کتاب» و گستره معنایی آن در قرآن است.

تعداد دوره‌ها	10
تعداد شماره‌ها	19
تعداد مقالات	165
تعداد نویسندگان	276
تعداد مشاهده مقاله	420,633
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	108,447
نسبت مشاهده بر مقاله	2549.29
نسبت دریافت فایل بر مقاله	657.25
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,021
تعداد مقالات رد شده	778
درصد عدم پذیرش	76
تعداد مقالات پذیرفته شده	169
درصد پذیرش	17
زمان پذیرش (روز)	226
تعداد پایگاه های نمایه شده	10
تعداد داوران	105

پژوهش های زبانشناختی قرآن

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

1. ساختارشناسی سوره مبارکه فتح در پرتو بلاغت سامی با تأکید بر تقسیم قرآن به 555 واحد موضوعی (رکوعات)

چکیده

2. نقش ساختاری و معنایی «رأی» در پندارشکنی‌های قرآن کریم

چکیده

3. تأثیر بافت زبانی در گزینش باهم‌آیی واژگان قرآن کریم «مطالعۀ موردی سوره ابراهیم(ع)»

چکیده

4. بررسی و نقد راهکارهای ترجمۀ ابهام در قرآن کریم به زبان فارسی و چینی (ابهام واژگانی و دستوری به‌عنوان نمونه)

چکیده

1. تبارشناسی واژه قرآنی «صلاه»

چکیده

2. معناشناسی «فؤاد» در قرآن کریم

چکیده

3. افشای طرح‌های ایجاد فتنه در قرآن کریم

چکیده

4. تغییر معنایی واژگان در قرآن کریم

چکیده

5. معناشناسی واژه کتاب در قرآن بر پایه روابط همنشینی

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان