احمد زارع ردینی؛ محمدعلی لسانی فشارکی؛ میثم خلیلی
چکیده
یکی از مباحث جدید قرآن‌شناسی، مطالعۀ الگوهای گفته‌پردازی در زبان (بیان) قرآن کریم است. بررسی این موضوع از زوایای مختلف امکان‌پذیر است؛ یکی از آنها بازخوانی کوشش‌های مرتبط با این موضوع در میان متقدمان ...
بیشتر
یکی از مباحث جدید قرآن‌شناسی، مطالعۀ الگوهای گفته‌پردازی در زبان (بیان) قرآن کریم است. بررسی این موضوع از زوایای مختلف امکان‌پذیر است؛ یکی از آنها بازخوانی کوشش‌های مرتبط با این موضوع در میان متقدمان است. همچنین، بازخوانی و تحلیل رکوعات قرآنی که از تقسیم‌بندی‌های کهن متن قرآن کریم بوده و با علامت «ع» در برخی مصاحف شناخته شده، با این نگاه از نقطه‌های شروع در این مباحث است. با مطالعۀ چینش آیات در رکوعات یک سوره، الگوهای متن‌سازی (گفته‌پردازی) و ساختار متن قرآن کریم استخراج می‌شوند. جستار حاضر درصدد است با بهره‌گیری از روش‌های مختلف تحلیل شکلی و محتوایی و نیز روش‌های نقد متن به این پرسش پاسخ دهد که چینش آیات در رکوعات سورۀ بقره بر چه الگوهایی استوار است تا بدین‌وسیله الگوهای گفته‌پردازی را بازشناسد. بررسی‌ها نشان می‌دهند الگوهای گفته‌پردازی در این سوره به الگوهای عمومی شامل بلاغت سامی (ارتباط متقابل متون به‌صورت متوازی و دایره‌ای)، ساختار شمارشی، تقابل یا گفتمان برابر (تقابل دوگان ایمان و کفر و انفاق و ربا) ساختار توالی (ترتیب زمانی اعطای نعمت‌ها به بنی‌اسرائیل و ذکر انبیای الهی به‌ترتیب زمانی)، شیوۀ تفصیل با بیان مصداق و تمثیل (رفتارشناسی منافقین)، تصریف در بیان (پاسخ به شبهه معاد در قالب ذکر سه داستان)، الگوهای سبک‌ساز شامل شیوۀ بیانی یکسان در آیات رکوع (اوامر) و آغازین مشترک آیات رکوع، الگوهای مبتنی بر گونۀ سخن شامل سخن روایی که دربردارندۀ (داستان آدم و روایت طالوت و جالوت) و سخن حقوقی و بیان آیات‌الأحکام تقسیم می‌شوند.
